Noodstopknop: 8 aandachtspunten voor verbetering van machineveiligheid

1. Noodzaak van noodstopknop

Een noodstopknop of noodstopschakelaar is een mechanisme waarmee in één handeling de bedrijfsactiviteit van een machine of (deel van een) assemblagelijn kan worden stilgelegd. Richtlijnen schrijven voor dat het verplicht is om bij ten minste ieder bedieningsstation van een machine een noodstopknop te monteren. Het doel van de noodstop is dat het gebruik ervan leidt tot een veilige situatie.

2. Noodstop of nood-uit?

De termen noodstop en nood-uit worden nog wel eens door elkaar gehaald. Er is echter één belangrijk verschil. Waar een noodstop de gevaarlijke bewegingen stopt, zorgt een nood-uit voor een uitschakeling van de energievoorziening. In het voorbeeld van de hefinstallatie is een nood-uit-knop ongeschikt. Door het stoppen van de stroomtoevoer kan de druk wegvallen en opnieuw een gevaarlijke situatie ontstaan. Een noodstopknop kan actief het stoppen van de machine versnellen door bijvoorbeeld de DC-injectie van de frequentieregelaar te activeren. Een noodstopknop is meestal een vuistslagknop (ook wel paddenstoelknop), die met een slag van de hand te bedienen is. 

Bij elektrische installaties (zonder aangedreven beweging) is een nood-uit doorgaans een geschikte keuze. Zo’n nood-uit zien we vaak in de vorm van een rood-gele (werk)schakelaar. Dit is meestal een draaischakelaar, die ook geschikt is als scheider met de mogelijkheid tot meerdere vergrendelingen. Zo kan er op een veilige manier onderhoud worden uitgevoerd.

Een combinatie van een rood-gele werkschakelaar (nood-uit) en een rood-gele paddenstoelknop op één en dezelfde kast is niet toegestaan. De rood-gele paddenstoelknop kan een actieve remfunctie aansturen. De rood-gele werkschakelaar zal dat niet doen. De werkschakelaar dient in die gevallen zwart of grijs te zijn. 

3. Vorm en kleur

De Europese richtlijn geeft aan dat een noodstopknop een rode knop is op een gele achtergrond. Dit kan een geel etiket zijn of de gele deksel van een drukknopkastje. Een noodstopknop is per definitie positief openend en dient een “trigger action” uitvoering te zijn. Dat wil zeggen de contacten worden geschakeld voordat de knop vergrendelt. Een standaard rode drukknop mag dus nooit bij wijze van noodstop op een gele achtergrond worden geplaatst. Een noodstopknop dient eenvoudig met één handeling te bedienen te zijn. Bijvoorbeeld door de slag van een hand(palm). Een grotere diameter van de knop vergroot de zichtbaarheid en vergemakkelijkt de bediening.

4. Gebruik het juiste type noodknop

Een noodstopknop is altijd voorzien van een vergrendelmechanisme. Dat betekent dat er altijd een persoon bij betrokken is als de knop weer ontgrendeld wordt. Er zijn diverse soorten ontgrendelingen mogelijk. Zo is er een noodstopknop met sleutelontgrendeling, draaiontgrendeling en een trekontgrendeling. Bij de noodstopknop met sleutelontgrendeling dient de sleutel niet standaard in de knop te zijn geplaatst. Dit kan gevaar opleveren wanneer de knop in een noodsituatie acuut bediend moet worden. Het resetten of ontgrendelen van de noodstopknop mag niet automatisch leiden tot het starten van de machine of de terugkeer van de gevaarlijke beweging. 

5. Strengere regels

De specificaties waaraan noodstopknoppen moeten voldoen, zijn vastgelegd in de IEC 60947-5-5 en ISO 13850 normen. Het ontwerp van de noodstopknop mag nooit tot verwarring leiden. In de richtlijn is bovendien vermeld dat een noodstopknop niet voorzien mag zijn van een sticker met tekst of symbolen.

Omdat de ontgrendelingsrichting nog wel belangrijk is, wordt de ontgrendelingsrichting met een klein reliëf aangeduid. Deze is minder goed zichtbaar, waardoor de gebruiker niet op andere gedachten wordt gebracht als hij de noodstopknop wil bedienen. Om de herkenbaarheid van de noodstopknop te vergroten, zijn er etiketten in diverse diameters leverbaar. Deze zitten niet op de knop, maar worden om de aansluiting bevestigd op het bedieningspaneel of op de drukknopkast.

6. Afscherming van de noodstopknop, mag dat?

Een noodstopknop moet uiteraard eenvoudig te bedienen zijn in het geval van een noodsituatie. Echter, de norm geeft ook aan dat abusievelijk inschakelen hinderlijk kan zijn en daarom voorkomen moet worden. Het is daarom toegestaan om afschermingsvoorzieningen toe te passen, zolang die niet de veiligheidsfunctie van de noodstopknop in gevaar brengen. 

Hiervoor zijn verschillende afschermopties mogelijk. Deze zijn specifiek ontworpen voor verschillende modellen noodstopknop. Daarom passen ze perfect en bieden ze voldoende ruimte voor vrijwillige activering. Ook zijn er diverse beschermhoezen verkrijgbaar, die om de vuistslagknop kunnen worden geplaatst voor de bescherming tegen vuil en vocht. Erg handig voor toepassing in de food & beverage- of farmaceutische industrie.

7. Zijn gemonitorde contacten verplicht? 

De norm schrijft voor dat zware schokken of slagen niet mogen leiden tot het verlies van de noodstopfunctie. Een mogelijke oplossing is het plaatsen van gemonitorde contacten aan de binnenkant van de noodstopknop, maar dit is niet verplicht. Gemonitorde contacten zijn specifiek ontworpen om de machine te stoppen als de contacten van de bedieningsknop loskomen. 

Een andere oplossing is een technisch ontwerp waardoor een mechanische scheiding tussen de contacten en de bediening wordt voorkomen. Alle contactelementen voor drukknoppen van Schneider Electric zijn voorzien van een metalen haakje waardoor de knop altijd goed vastzit aan de bevestigingskraag. De werking van deze methode wordt gegarandeert, ondanks invloeden als temperatuur of zware mechanische belasting. Het aanbod van Schneider Electric biedt ook een leeg dummycontact waarmee drie contacten op rij aan elkaar bevestigd kunnen worden. De kans dat er dusdanig veel kracht op komt te staan dat alle drie de contacten loskomen, is nagenoeg nihil. Als u toch de voorkeur geeft aan gemonitorde contacten, biedt Schneider Electric uiteraard ook daarvoor een passende oplossing. 

Schneider Electric biedt een ruim assortiment aan modulaire noodstopknoppen en oplossingen voor alle machinefuncties die voldoen aan de meest recente eisen. Deze zijn verkrijgbaar in diverse afmetingen en zijn voorzien van verschillende typen ontgrendelingsmechanismen. Aansluitend zijn er tal van accessoires leverbaar, waaronder (hangende) drukknopkasten, etiketten en veiligheidsbedieningen. Daarmee garandeert Schneider Electric een maximale veiligheid van uw assemblagelijn en machines. 

8. Veilige oplossingen

Afhankelijk van het veiligheidsrisico van uw toepassing wordt in het veiligheidscircuit een redundantie en een redundante afschakeling toegepast. Schneider Electric biedt een uitgebreid aanbod van veiligheidsbewakingsrelais voor de verschillende prestatieniveau’s. Deze zijn ondergebracht onder de familienaam Preventa, die voorziet in allerlei modules voor een verhoogde machineveiligheid. Zo zijn er naast relais onder andere ook veiligheidscontrollers en PLC’s van Preventa verkrijgbaar.

Voor het afschakelen van motoren biedt Schneider Electric lastscheiders, contactoren en andere motorstartcomponenten onder de naam TeSys. En Altivar frequentieregelaars als mogelijkheid voor een Safe Torque Off (STO), een functie waardoor bij een noodstop het koppel van de as wordt gehaald. In het detectiepakket vindt u ook oplossingen voor machineafschermingen, bijvoorbeeld door lichtschermen en hek-/luikvergrendeling en -bewaking.

Door de riante omvang van het aanbod, de modulariteit van de veiligheidssystemen en de interoperabele componenten kan Schneider Electric complete oplossingen bieden die perfect aansluiten bij uw situatie. Daarbij biedt Schneider Electric gebruikers ook het gemak van TVDA; Gecertificeerde voorgeproduceerde oplossingen die voor de gebruiker eenvoudig zijn toe te passen. 

Veiligheidsfunctie noodstop